Kinderen reageren op hun eigen manier
De meeste kinderen willen graag weten wat er aan de hand is. Ze stellen vragen of speuren zelf online naar informatie. Als kinderen geen antwoorden krijgen of het gedrag van hun ouder niet begrijpen, kan dit lastig zijn. Ze kroppen dan vaak hun emoties op en zijn bang of in de war. Ze kunnen dan sneller boos worden, in zichzelf keren, veel aandacht vragen of gaan piekeren. Dit kan op latere leeftijd leiden tot psychische klachten of verslavingsproblemen. Gelukkig kan je als ouder veel betekenen voor je kind als je op tijd aandacht geeft aan deze emoties en antwoorden geeft op hun vragen.
Hieronder lees je over de verschillende reacties. Het herkennen van de reacties bij je eigen kind helpt je om een manier te vinden om hiermee om te gaan en je kind zo goed mogelijk te ondersteunen.
Signalen opmerken
Kinderen laten vaak met hun gedrag zien hoe het met hen gaat. Als het gedrag verandert, kan dat een signaal zijn dat ze ergens mee zitten. Weer in bed plassen, spijbelen, of weglopen dat zijn duidelijke signalen. Soms zijn de veranderingen in het gedrag niet zo duidelijk. Eventueel kan je aan de leerkracht of aan een goede vriend vragen of zij signalen hebben opgemerkt. Praat erover met je kind en bespreek of hulp nodig is. Wees open naar je kind en overval hem of haar niet met hulpverlening zonder dit van te voren te vertellen. Zo bewaak je het vertrouwen.
Piekeren, schaamte en schuldgevoelens
Veel kinderen durven met niemand over hun de ziekte van hun ouder te praten en zitten in hun eentje te piekeren. Ze voelen zich mogelijk schuldig en denken dat mama’s verdriet of papa’s boosheid door hun gedrag komt. Of ze maken zich zorgen over hun ouder, hoe het verder moet en of ze later ook problemen kunnen krijgen. En soms schamen kinderen zich voor het gedrag van hun ouder en nemen ze liever geen vrienden mee naar huis.
Het gepieker kan leiden tot wegdromen op school. Sommige kinderen sluiten zich af, verliezen vriendjes of komen in contact met kinderen die een slechte invloed op ze hebben. Andere kinderen willen steeds bij hun ouder in de buurt zijn, omdat ze zich anders zorgen maken. Het is belangrijk hierover met je kind te spreken en te helpen een sociaal netwerk te behouden. Geef daarbij duidelijk toestemming aan je kind om met bepaalde mensen over thuis te mogen praten.
Daan (11) vertelt: “Ik denk wel eens dat het allemaal mijn schuld is, dat ik een irritant kind ben ofzo. Maar zelfs als ik heel lief ben, is ze soms verdrietig. Dus er moet wel iets anders aan de hand zijn. Maar ik snap niet zo goed wat dat dan is. Mijn moeder zegt ook wel eens dat ze het niet zo bedoelt. Ze zegt dat ze dan geen controle heeft over haar angst en de dingen die ze zegt.“
Eigen gevoelens wegcijferen
‘Laat ik m’n mond maar houden. Papa of mama heeft het toch al zo moeilijk!’ Sommige kinderen houden hun eigen zorgen voor zichzelf, uit angst om hun ouder nog meer problemen te geven en lastig te vallen. Veel kinderen delen dit ook niet met anderen. Ze blijven loyaal en willen niet slecht over hun ouders spreken. Zo blijft je kind er alleen mee zitten.
Een gesloten kind gaat piekeren, zich afsluiten of zich schuldig voelen. Misschien wordt hij of zij bang voor de eigen toekomst. Het is belangrijk dat jij als ouder of iemand anders jouw kind een luisterend oor biedt.
Stephan (16) legt uit hoe dit bij hem gaat: “Mijn moeder is al een tijd erg verdrietig. Ze heeft weinig energie en ligt veel op bed of kijkt wat tv op de bank. Vaak lijkt het net of ze niet weet dat ik er ben. Als ik iets vraag, geeft ze vaak geen antwoord en ze vergeet veel. Thuis praat ik niet zoveel over mezelf. Mijn ouders hebben al genoeg aan hun hoofd.“
Zelf verklaringen zoeken
Kinderen hebben veel fantasie. Voor dingen die ze niet begrijpen verzinnen ze gewoon een eigen verhaal. Deze gedachten kunnen veel erger en spannender zijn dan de realiteit. Daarom is het belangrijk om aan hen duidelijk te maken (op een voor hen begrijpelijke manier) dat zij écht niet de oorzaak van de problemen zijn. Lees hier hoe je je kind kan uitleggen wat er aan de hand is.
Aisa (12) over haar vader met autisme: “Als ik iets wil vertellen over school of mijn vrienden, dan lijkt het alsof hij niet luistert. Dan vraag ik me af of hij wel echt benieuwd is naar wat ik zeg. Het is net alsof het hem niets uitmaakt. Dan kan ik heel boos en chagrijnig worden.”
Extra aandacht vragen
Sommige kinderen vragen extra aandacht door druk of vervelend te doen. Ze maken dingen kapot of zoeken steeds ruzie. Ze kunnen ook overdreven veel willen knuffelen. Kinderen gedragen zich dus niet vervelend, omdat ze ‘gewoon’ vervelend willen doen. Het is een manier om duidelijk te maken dat ze ergens mee zitten en extra liefde nodig hebben. Kinderen vragen meestal niet extra aandacht als de problemen op een hoogtepunt zijn. Ze wachten tot het thuis weer min of meer gaat zoals ze gewend zijn. Dan voelen ze zich weer veilig en durven ze te laten zien: ‘Ik ben er ook nog!’.
Dat aandacht vragen kan lastig zijn voor jou als ouder. Misschien kun je dit er niet bij hebben. Probeer de zorg voor je kind dan met andere mensen te delen. Bedenk dat vrijwel alle kinderen wel eens zo’n lastige periode hebben. Het is misschien een kleine troost, maar het gedrag van je kind is vrijwel zeker tijdelijk.
Femke (36) maakt zich zorgen om haar kinderen: “Ik ben er niet zo bij met m’n hoofd en merk dat ik mijn kinderen niet alle aandacht kan geven die ik wil. Ik weet dat ze dit lastig vinden en misschien wel teleurgesteld zijn in mij.“
Helpen in huis
Als ouders zich niet goed voelen, zijn er kinderen die heel graag willen helpen. Ze bieden een luisterend oor. Ze helpen in huis, ze doen boodschappen of halen hun zusje van school op. Ze voelen zich verantwoordelijk voor het gezin of de zieke ouder en zijn bang hun ouder lang alleen te laten. Dat is heel lief bedoeld, maar soms nemen ze meer taken op zich dan goed voor ze is. Als ouder is het belangrijk je kind aan te moedigen om leuke dingen te blijven doen en gewoon nog kind te zijn.
Lily (13) over het helpen in huis: “Ik probeer mijn moeder zoveel mogelijk te helpen. Ik hoop dat ze zich dan minder slecht voelt. Ik doe bijvoorbeeld de afwas. Of ik breng haar een kopje thee. Maar mijn moeder voelt zich dan toch niet beter. Dan ben ik wel verdrietig.“
Niks aan de hand?
Merk je bij je kind niets van deze reacties? Dat kan. De meeste kinderen groeien vrij probleemloos op, ondanks de problemen van hun ouders. Ze vinden het misschien soms lastig thuis, maar ze kunnen tegen een stootje. Toch blijft het belangrijk om samen af en toe leuke dingen te doen en met elkaar te praten. Het kan ook zijn dat problemen pas goed zichtbaar worden als het kind op zichzelf gaat wonen en een eigen leven moet gaan opbouwen.
Het kan ook zijn dat een kind zijn of haar ouders niet wil lastigvallen met vragen of het eigen verdriet. Als ouder kan je je kind af en toe vragen hoe hij of zij het thuis ervaart, zo houd je het zelf een beetje in de gaten. Soms kan het helpen als de andere ouder checkt hoe het gaat, omdat je kind dan mogelijk wat meer vertelt. Ook als je kind geen vragen stelt en geen problemen lijkt te ervaren, is het belangrijk om over de thuissituatie te praten.